ABD ve NATO önderliğinde 2001 yılında Afganistan’da yürütülen askeri harekât sonrasında, Afganistan’ın yeniden inşası için uluslararası toplum tarafından girişim başlatılmış ve bu doğrultuda çeşitli “Uluslararası Afganistan Konferans” düzenlenmiştir.
Bu yeni dönemde uluslararası toplum, terörle mücadele kapsamında güvenlik ve istikrarın sağlanması ve Afganistan’ın her alanda inşa edilmesi için ortak bir amaç belirlemiştir. Bu kapsamda en önemli dönüm noktalarından ilki 2001 Bon Uluslararası Afganistan konferansıdır. Bu konferansta Afganistan’ın güvenliğinin sağlanması için NATO liderliğinde Uluslararası Güvenlik Destek Gücü’nün (ISAF) kurulmasına karar verilmiştir.
2001-2020 yılları arasında 18 uluslararası Afganistan konferansı gerçekleştirilmiş ve donör ülkeler Afganistan’a yönelik olarak çeşitli yardım taahhütlerinde bulunmuşlardır. Son olarak 2020 Kasım’da Birleşmiş Milletler (BM) Cenevre Ofisi’nde Afganistan ve Finlandiya’nın ev sahipliğinde düzenlenen Uluslararası Afganistan Konferansında donör ülke ve uluslararası kuruluşlardan 2021-2024 yıllarını kapsayan dönemde Afganistan’a kalkınma yardımı olarak 12 milyar dolar taahhüdünde bulunulmuştur.
2001 yılından bugüne Afganistan savaşı küresel ve bölgesel güçlerin politik anjiyo operasyonlarıyla, Asya’nın kalbi Afganistan’da istikrar sağlanamamış veya istikrarsızlaştırılmıştır. Artık Afganistan’da ki kaos uluslararası güvenliği ve istikrarı tehdit eder hale gelmiştir. Küresel sistemin Afganistan’a barış, istikrar ve refah vaadi küresel savaş yorgunluğuna teslim olmuş, savaş sonrası yaraların sarılması için yürütülen çabalar ve bir türlü önlenemeyen iç savaş, donör ülkelerde de artık mali yorgunluk işaretleri göstermektedir. Bir önce ki 2016 yılında Brüksel’de düzenlenen Uluslararası Afganistan Konferansında donör ülke ve uluslararası kuruluşlardan 15,2 milyar dolar bağış taahhüttü alınmışken, 2020 Kasım ayına gelindiğinde bağış miktarı 12 milyar dolara düşmüştür!
Türkiye, Afganistan’ın yeniden inşa ve kalkınmasına yönelik tüm uluslararası konferanslara aktif olarak katılmıştır. Türkiye Dışişleri Bakanlığın verilerine göre 2002 yılından bugüne Afganistan’a yapılan eğitim, sağlık ve altyapı alanlarında ki toplam kalkınma yardımlarının 1,1 milyar doları geçtiği bildirilmektedir. Afganistan’ın barış, istikrar ve refah arayışlarında her zaman Türk halkı, Afgan halkının yanında olduğu ve olmaya devam edeceğini proje taahhütleri ile ortaya koymaktadır. Dışişleri Bakanlığı Güney Asya Genel Müdürü Büyükelçi Hakan Tekin “Türkiye’nin Afgan yetkililerle koordineli olarak proje bazlı kullanılmak üzere önümüzdeki iki yıl için 75 milyon dolarlık desteği” katıldığı Uluslararası Afganistan Konferansında deklare etmiştir. Türkiye millet-devlet işbirliğiyle Afganistan’daki barış ve kalkınma hamlelerine her daim ayni ve nakdi desteğini tarih boyunca sürdürmektedir.
BM Genel Sekreterinin Afganistan Özel Temsilcisi Deborah Lyons, 2020 Kasım Cenevre Uluslararası Afganistan Konferansında taahhüt edilen yardımların “serbestçe gelmediğine” işaret etmiştir. Ayrıca Afganistan kalkınma yardımlarının ülkede “şiddetin azaltılması ve ateşkes sağlanması şartıyla” olabileceğine vurgu yapmıştır. Özel Temsilcinin bu açıklamaları sonrası uluslararası Afganistan’a taahhüt edilen yardımların Afgan devletine ve halkına ulaşmama şüphelerini artırmaktadır.
Afganistan’a taahhüt edilen uluslararası kalkınma yardımlarının ulaşmada ki şartlı taahhütlerin ‘tahterevalli’ benzeri suçlama ve korkular, Afgan halkının yaşam alanını daha çok daraltacak ve zorlaştıracaktır. Afgan tahterevallinin bir uçunda “uluslararası kurum ve kuruluşların Afganistan’da şiddetin azaltılması ve ateşkes sağlanması beklentileri” diğer bir ucunda ise “savaşın ardından yaraların sarılması için yürütülen kalkınma yardımlarında önlenemeyen finansal yolsuzluklar” nedeniyle Afgan halkın gelir ve refahı artmadığı ve insanların yaşam kalitelerinde bir türlü ilerleme sağlanamadığı yorumları yapılmaktadır. Afganistan için güzel bir gelecekten bahsedeceksek tarafların tahterevallinin birer uçlarına binerek birbirlerini yukarı aşağı indirip kaldırmaktansa tahterevallinin ortasında buluşarak gerçeklerle yüzleşmek ve amasız Afgan halkının yanında olmak, dahili ve harici problemlerin çözümünde inisiyatif almaktan geçer!
Not “Bu makalede yer alan görüş ve düşünceler yazarın kendisine ait olup GASAM için hiç bir bağlayıcılık ve sorumluluk içermez.”
